Czym drewno egzotyczne różni się od gatunków krajowych?

Naturalne drewno to jeden z najpopularniejszych materiałów używanych do wykańczania wnętrz oraz wykonywania elementów wyposażenia. Jest cenione za swoje cechy użytkowe, a także niezwykle atrakcyjny wygląd. Drewno wyróżnia się korzystnym stosunkiem swojej masy do wytrzymałości, jest odporne na obciążenia mechaniczne, a w zależności od gatunku także na uderzenia i ścieranie, znakomicie nadaje się więc do wykonywania posadzek, schodów czy budowy tarasów.

W połączeniu z odpowiednim rodzajem zabezpieczenia będzie też znosiło kontakt z wodą oraz działanie promieni UV. Co szczególnie ważne, drewno oferuje znakomite walory wizualne za sprawą swej niepowtarzalnej struktury – układu słojów, rozkładu sęków czy wybarwienia, które może być dodatkowo kształtowane na różne sposoby od olejowania po lakierowanie. Bardzo istotne jest także to, że drewno jest przyjemne w kontakcie, a jego obecność dobrze wpływa na samopoczucie i mikroklimat. Możliwości związane z rozmaitymi zastosowaniami poszerza dostępność drewna egzotycznego, które często sprawdza się lepiej niż gatunki rodzime. Przyjrzyjmy się bliżej zaletom drewna egzotycznego i sprawdźmy, jakie są najważniejsze różnice.

Charakterystyka drewna egzotycznego i jego zastosowania

Drewno egzotyczne to nazwa, która jest używana do określania wielu gatunków pochodzących z różnych obszarów geograficznych. Na ogół jednak przez takie określenie rozumie się drewno pochodzące z lasów równikowych, głównie ze stref tropikalnych i wysokogórskich, a także lasów monsunowych. Drewno egzotyczne najczęściej pochodzi z lasów rosnących w krajach afrykańskich, azjatyckich, a także południowoamerykańskich. W przypadku Afryki najpopularniejsze gatunki eksportowanego drewna to m.in. iroko, doussie, padouk, sapeli czy też tali, ale również bosse, bubinga, moabi, drewno azowe, bilinga, movingui albo okoume i wenge. Większość drewna pochodzi z państw Afryki Zachodniej – Nigerii, Ghany, Senegalu, Gwinei, Wybrzeża Kości Słoniowej albo Liberii, Afryki Środkowej – Demokratycznej Republiki Konga, Angoli, Kamerunu, Gabonu lub Gwinei Równikowej oraz Afryki Wschodniej – Mozambiku, Ugandy, a także Etiopii. Z Azji Południowo-Wschodniej, przede wszystkim Malezji, Indonezji, Tajlandii i Singapuru pochodzą takie gatunki drewna jak np. meranti, bintangor, merbau, bintangor, kempas, mersawa, sepetir albo teak. Z Ameryki Południowej pochodzą takie gatunki jak choćby jatoba, ipe, scupiram, tauari, a eksportem zajmują się m.in. Brazylia, Chile czy Kolumbia lub Urugwaj.

Drewno egzotyczne to ogromna różnorodność gatunków, a przez to o wiele większe możliwości znalezienia materiału, który odpowiada potrzebom zarówno pod względem cech użytkowych, jak i wyglądu. Warto pamiętać, że drewno europejskie to jedynie około 80 różnych gatunków, z czego w Polsce gatunkami rodzimymi jest zaledwie 38 z nich, w tym 7 iglastych oraz 31 liściastych, przy czym pula nadających się do praktycznego wykorzystania jest znacznie węższa. W zależności od tego, do jakich celów ma być zastosowane drewno, wśród gatunków rosnących na terenie naszego kraju można wybierać między drewnem dębowym, bukowym, jesionowym i klonowym, a także modrzewiem, jodłą, sosną i świerkiem. Użyteczne w niektórych zastosowaniach może być również drewno wiązu, grabu, lipy, topoli lub wierzby, a także brzozy.

Ogromna liczba gatunków drewna egzotycznego sprawia, że trudno określić ich wspólne właściwości, zależą one bowiem głównie od charakterystyki konkretnego gatunku. Większość istotnych cech drewna zaliczana jest jednak do kilku podstawowych kategorii. Są one związanych przede wszystkim z jego wytrzymałością oraz cechami fizyczno-chemicznymi. Wśród najważniejszych znajduje się m.in. gęstość, która przekłada się ciężar drewna, wielkość występującego skurczu wpływającego na stałość rozmiarową czy twardość, odpowiedzialna za podatność na uszkodzenia mechaniczne – wgniecenia, zarysowania i ścieranie.

Możliwości wykorzystywania drewna egzotycznego są bardzo szerokie i zależą od własności konkretnego gatunku. Najchętniej drewno egzotyczne jest używane do wykonania różnych elementów wykończenia wnętrz. Bardzo często jest wybierane na deski podłogowe i parkiety, do budowy schodów wewnętrznych oraz mebli. Może sprawdzać się także na zewnątrz, a wiele gatunków znakomicie nadaje się na deski tarasowe i okładziny elewacyjne, znosząc kontakt z wodą i będąc odpornymi na zagrożenia biologiczne. Nie ma również przeszkód, żeby drewna egzotycznego używać jako drewna konstrukcyjnego.

Właściwości drewna egzotycznego oraz gatunków rodzimych

Różnice między drewnem egzotycznym obejmują wiele różnych cech od wyglądu, przez odporność na warunki zewnętrzne, aż po łatwość obróbki i własności mechaniczne. Większość drewna egzotycznego wyróżnia się swoimi właściwościami wizualnymi – bardzo urozmaiconym o odmiennym od gatunków rodzimych rysunkiem słoi, czy wybarwieniem twardzieli. Niespotykane kolory i układ struktury drewna sprawia, że ma ono na ogół znacznie bardziej dekoracyjny charakter. Wiele gatunków egzotycznych zawiera też rozmaite kompozycje olejków eterycznych, żywic i garbników uodporniających je na owady czy porażenie grzybami. Znaczenie ma także fakt, że niektóre gatunki jak np. teak wyróżniają się znikomą nasiąkliwością, a tym samym znakomitą odpornością na działanie wody.

Jeśli chodzi o odporność mechaniczną, to duże znaczenie mają własności związane z gęstością drewna. Do najlżejszych gatunków egzotycznych należy balsa osiągająca do około 180 kg/m³, wśród cięższych znajdują się jatoba mająca ciężar właściwy na poziomie ponad 950 kg/m³, ale także wenge osiągające 870 kg/m³, scupira z gęstością 915 kg/m³ czy palisander mający 870 kg/m³. Wśród gatunków rodzimych najwyższą gęstość osiąga jesion, który ma około 720 kg/m³, a także buk, którego ciężar właściwy to 730 kg/m³ oraz dąb mający 680 kg/m³.

Z punktu widzenia użyteczności drewna bardzo istotna jest stałość wymiarów elementów, które zostaną z niego wykonane, a także podatność na uszkodzenia mechaniczne, wynikająca ze zmian wilgotności. Drewno, które wyróżnia się małą kurczliwością, będzie się charakteryzowało zmianą na poziomie poniżej 10%, drewno o najwyższej kurczliwości będzie pracowało, zmniejszając swoją objętość nawet o 20%. Zjawiskiem odwrotnym do kurczenia jest pęcznienie, związane ze zwiększaniem wymiarów pod wpływem wzrostu wilgotności. Zmiana wymiarów obejmuje jednak nie tylko samą objętość, ale także rozszerzanie się drewna w różnych kierunkach, w zależności od układu włókien. Wyróżniamy więc skurcz wzdłużny, promieniowy oraz styczny. Wśród gatunków rodzimych stosunkowo niewielki skurcz wzdłużny ma np. modrzew, który wraz ze zmianą wilgotności kurczy się o 0,30 i pęcznieje o 0,14%, a także dąb, zmieniający wymiar o 0,36% przy kurczeniu i 0,16% przy pęcznieniu. Dla tych samych gatunków skurcz promieniowy wyniesie 3,3–4,3% oraz 4,0–4,6%, natomiast styczny odpowiednio 7,8–10% dla dębu i 1,8–10,4% dla modrzewia. Między gatunkami drewna egzotycznego mogą tu panować duże rozbieżności – teak to 0,4–0,6% skurczu wzdłużnego, 2,1–3,0% promieniowego i 4,2–5,8% stycznego, podczas gdy dla meranti skurcz wzdłużny to 0,2–0,4%, skurcz promieniowy 3,4–4,6%, a styczny 7,1–11,0%.

Drewno egzotyczne i gatunki rodzime dość znacznie różnią się także swoją twardością. Biorąc pod uwagę wielkość siły odkształcającej, potrzebnej do wgniecenia drewna, można wyróżnić gatunki od bardzo miękkich, gdzie wynosi ona poniżej 35 MPa, aż po wyjątkowo twarde, dla których wartość siły powodującej odkształcenie to powyżej 146 MPa. Twardość drewna określa się też często w popularnej skali twardości Brinella, stworzonej do określania twardości metalu. Do najtwardszych gatunków rodzimych należy jesion, buk i grab. Przewyższają one takie gatunki egzotyczne jak choćby apella, iroko lub teak, a jednocześnie są znacznie bardziej miękkie niż niezwykle twarda jatoba, scupira czy Kempa. Większość gatunków egzotycznych jest jednak twardszych od drewna rodzimego.

Ważnymi właściwościami drewna jest też możliwość stosowania różnych jego wykończeń. W przypadku drewna rodzimego można korzystać zarówno z woskowania, olejowania, jak i lakierowania wybranym lakierem. W przypadku drewna egzotycznego zależy to ściśle od właściwości konkretnego gatunku. Podobnie rzecz się ma, jeśli chodzi o łatwość obróbki – niektóre gatunki egzotyczne wykazują się większą podatnością, inne będą sprawiały wiele kłopotów, krusząc się i łamiąc lub będąc zbyt twardymi do stosowania tradycyjnych narzędzi. Warto pamiętać, że ze względu na wielość odmian najlepszym rozwiązaniem jest nie kierowanie się wyłączenie wyglądem konkretnego gatunku, a także dokładne sprawdzenie jego specyfiki.